Coetiroedd Rhyfeddol

Mae'r rhyfeddodau deiliog, hudolus yma’n darparu cysur, yn gartref i fywyd gwyllt ac yn amsugno carbon o'r atmosffer gan eu gwneud yn ateb naturiol pwysig i'r argyfwng hinsawdd.

Maent yn gynefinoedd sy'n cael eu rheoli gan goed a dail eraill. Yn y DU, mae'r coetiroedd a welwn heddiw wedi'u llunio gan filoedd o flynyddoedd o hanes dynol, gan gynnwys plannu llawer o blanhigfeydd conwydd ar gyfer pren yn yr 20fed Ganrif.

Mae gan goetiroedd dreftadaeth ddiwylliannol bwysig - gyda'r coetiroedd a welwn ni heddiw, yn eu cyfanrwydd bron, wedi'u llunio gan hanes dynol. I lawer maent yn parhau i fod yn lle i gysylltu â'r byd naturiol, ac maent yn cael eu defnyddio fwyfwy ar gyfer addysg awyr agored plant, drwy'r fenter Ysgolion y Goedwig.

Mae ein coetiroedd yn adnodd allweddol wrth fynd i'r afael â newid yn yr hinsawdd oherwydd eu potensial i storio carbon, ond nid ydynt mor gyfarwydd am eu potensial i gyfyngu ar lifogydd, gyda choetiroedd gwlyb yn darparu gwasanaeth gwych o ran arafu llif y dŵr i lawr yr afon ar ôl glaw eithafol.

Mae coetiroedd hefyd yn gynefin hanfodol i lawer o'n bywyd gwyllt, o flodau’r coetir i adar a glöynnod byw.

Mae ein coetiroedd yn cael eu trafod yn aml am eu gallu i storio carbon. Yr hyn nad yw'n hysbys bob amser yw, er bod coed a phlanhigion eraill yn cloi carbon, mae bron i deirgwaith cymaint yn cael ei storio ym mhridd y coetir sy'n eu cefnogi!

Mae coetiroedd y DU yn cwmpasu tua 13% o arwynebedd y tir ac amcangyfrifir eu bod yn amsugno tua 21 miliwn tunnell o garbon deuocsid y flwyddyn. Mae hynny tua thraean o'r carbon deuocsid sy'n cael ei ryddhau o geir bob blwyddyn yn y DU.

Mae Prydain yn parhau i fod yn un o'r gwledydd lleiaf coediog yn Ewrop ac mae gweddill yr ardaloedd o goetir yn parhau i fod dan fygythiad oherwydd datblygiadau a phwysau arall. Mae adar a glöynnod byw y coetir yn parhau i wynebu dirywiad hirdymor.

Gwelwyd dirywiad sylweddol yn y ffyrdd traddodiadol o reoli coetiroedd, fel bondocio (system o dorri coeden i lawr i lefel y ddaear o bryd i'w gilydd i ysgogi twf) wrth i'r galw am bren ar gyfer celfi a chrefft leihau. O ganlyniad, mae llawer o goetiroedd naill ai wedi cael eu gadael heb eu rheoli neu wedi'u rheoli ar gyfer pren. Mae hyn wedi arwain at newidiadau strwythurol yn y coed, diffyg coed ar wahanol gyfnodau o dyfiant, a chynefin llai addas i anifeiliaid ffynnu.

Mae dyfodiad clefydau newydd fel clefyd y coed ynn hefyd yn arwain at ganlyniadau pellgyrhaeddol, gan newid cyfansoddiad ein coetiroedd. Gall newid yn yr hinsawdd gynyddu eu natur fregus drwy newidiadau mewn tymheredd, mewn glawiad ac yn amlder a difrifoldeb y stormydd rydym yn eu gweld.  

Mae diogelu coetiroedd presennol ac ehangu’r gorchudd o goed yn hanfodol, fel ein bod yn parhau i gloi mwy o garbon yn naturiol. Ond mae iddo fanteision eraill hefyd: mwy o goetiroedd i bobl eu mwynhau, aer glanach a system aerdymheru naturiol mewn dinasoedd lle mae coed trefol yn cael eu plannu, llai o berygl o lifogydd ac - wrth gwrs - mwy o gartrefi i fywyd gwyllt!

Ond mae'n bwysig iawn bod y gwaith o greu coetiroedd newydd yn cael ei gynllunio'n ofalus i sicrhau eu bod yn y lle iawn ac nad ydynt yn cael eu plannu ar gynefinoedd gwerthfawr eraill fel mawndir neu laswelltir, oherwydd gall hyn arwain at ryddhau carbon, yn hytrach na'r gwrthwyneb. Mae'r math o goetir yn bwysig hefyd, gyda choetir brodorol cymysg yn well ar gyfer newid yn yr hinsawdd a bywyd gwyllt na phlanhigfeydd o rywogaethau coed sengl. Pan fydd y coed yn cael eu cynaeafu'n rheolaidd ar gyfer pren fel yn yr olaf, dim ond am gyfnod byr fyddant yn storio carbon.